1. Căn cứ pháp lý
- Các chủ trương của Đảng về tổ chức và hoạt động của hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam:
(1) Nghị quyết Trung ương 5 Khoá IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể: Củng cố hệ thống tổ chức Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, làm rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tăng cường vai trò, trách nhiệm của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trong việc phát triển kinh tế tập thể. Mở rộng hoạt động của hệ thống Liên minh Hợp tác xã trong một số lĩnh vực dịch vụ công;
(2) Kết luận số 56-KL/TW ngày 21/02/2013 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 Khóa IX: Tăng cường vai trò, trách nhiệm và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trên cơ sở củng cố, đổi mới tổ chức hoạt động, bảo đảm thực hiện tốt chức năng là tổ chức đại diện của hợp tác xã....;
(3) Kết luận số 102-KL/TW ngày 22/9/2014 của Bộ Chính trị về hội quần chúng trong tình hình mới:
"Việc bầu ủy ban kiểm tra của hội do điều lệ hội quy định.
Nếu các hội ở cấp dưới thống nhất thừa nhận điều lệ của Hội ở Trung ương thì không cần xây dựng điều lệ riêng."
(4) Thông báo số 158-TB/TW ngày 02/01/2020 kết luận của Ban Bí thư: Bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, thường xuyên của các cấp uỷ, tổ chức đảng đối với các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ... Nâng cao hiệu quả hoạt động của hội gắn với vài trò đại diện cho quyền, lợi ích hợp pháp chính đáng của hội viên, phát triển tổ chức, làm cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với các tầng lớp nhân dân;
(5) Kết luận số 70-KL/TW ngày 09/3/2020 của Bộ Chính trị: Củng cố, đổi mới tổ chức và hoạt động của hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, làm rõ chức năng, nhiệm vụ, nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động, tăng cường trách nhiệm của hệ thống liên minh Hợp tác xã các cấp với vai trò nòng cốt trong phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã;
(6) Kết luận số 78-KL/TW ngày 10/6/2020 của Ban Bí thư về tổ chức Đại hội Liên minh Hợp tác xã Việt Nam và Liên minh Hợp tác xã cấp tỉnh nhiệm kỳ 2020 - 2025: Về Điều lệ, cần rà soát kỹ, chỉ sửa những điểm thật sự cần thiết để phù hợp với Kết luận số 70-KL/TW, Thông báo số 158-TB/TW và pháp luật có liên quan; bảo đảm thống nhất nội dung, hình thức và hiệu lực thi hành của Điều lệ Liên minh Hợp tác xã Việt Nam và Liên minh Hợp tác xã cấp tỉnh;
(7) Hướng dẫn số 30-HD/BTCTW ngày 20/4/2020 của Ban Tổ chức Trung ương về thực hiện Kết luận số 58-KL/TW ngày 12/9/2019 của Ban Bí thư về độ tuổi tham gia công tác hội: Nguyên tắc chung: Cán bộ công tác ở các Hội do Đảng chỉ đạo, giao nhiệm vụ, được Nhà nước giao biên chế, cấp kinh phí hoạt động là cán bộ của Đảng và công tác cán bộ ở các hội này là công tác cán bộ của Đảng…. Riêng Liên hiệp các tổ chức hữu nghi Việt Nam, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, Hội chữ thập đỏ Việt Nam thực hiện tuổi công tác và nghỉ hưu theo quy định của pháp luật lao động, tương tự như lãnh đạo các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể chính trị - xã hội…
- Các quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam:
(1) Luật Hợp tác xã năm 2012: Liên minh Hợp tác xã Việt Nam được thành lập ở Trung ương; Liên minh Hợp tác xã tỉnh, thành phố được thành lập ở các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;
(2) Chỉ thị số 12/CT-TTg ngày 22/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc tiếp tục tăng cường công tác triển khai thi hành Luật Hợp tác xã 2012 chỉ đạo: Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt trong việc xây dựng và phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã.... Xây dựng các Đề án trình Thủ tướng Chính phủ: Đề án đào tạo, nâng cao năng lực và chất lượng đội ngũ cán bộ, viên chức của hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam giữ vai trò nòng cốt phát triển hợp tác xã, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới....;
(3) Nghị định số 45/2010/NĐ-CP ngày 21/4/2010 của Chính phủ về tổ chức hoạt động và quản lý hội (khoản 1 Điều 35): Các hội có tính chất đặc thù được cấp kinh phí hoạt động theo số biên chế được giao; bảo đảm kinh phí để thực hiện nhiệm vụ nhà nước giao và hỗ trợ cơ sở vật chất và phương tiện hoạt động; được khuyến khích, tạo điều kiện tham gia thực hiện một số hoạt động quản lý nhà nước, các dịch vụ công; thực hiện tư vấn, phản biện và giám định xã hội; thực hiện các chương trình, đề tài, dự án.
- Văn bản chỉ đạo của Chính phủ về tổ chức, hoạt động của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam:
(1) Thông báo kết luận của Thủ tướng Chính phủ về tình hình kinh tế tập thể, HTX và tổ chức, hoạt động của Liên minh HTX Việt Nam (Văn bản số 276/TB-VPCP ngày 03/8/2018 của Văn phòng Chính phủ): Tiếp tục đổi mới, nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam, nhằm xây dựng hệ thống Liên minh HTX Việt Nam vững mạnh, đóng vai trò quan trọng, thúc đẩy sự phát triển kinh tế tập thể, HTX;
(2) Thông báo kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ tại cuộc họp trực tuyến toàn quốc sơ kết 05 năm thi hành Luật HTX năm 2012 (Văn bản số 585/TB-VPCP ngày 19/12/2017 của Văn phòng Chính phủ): "Liên minh HTX Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt trong việc xây dựng và phát triển kinh tế hợp tác, HTX... Đổi mới và nâng cao năng lực hoạt động để cung ứng các dịch vụ về công nghệ, quản trị và xúc tiến thương mại cho các HTX trên cơ sở cơ cấu lại các đơn vị hiện có.".
(3) Thông báo kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng tại cuộc làm việc với Liên minh Hợp tác xã Việt Nam về tình hình phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã và hoạt động của hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam (Văn bản số 277/TB-VPCP ngày 06/8/2020 của Văn phòng Chính phủ):
"Đổi mới tổ chức hoạt động, tăng cường trách nhiệm của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam trong việc tiếp tục thực hiện tốt vai trò nòng cốt trong phát triển kinh tế tập thể, HTX; gắn hoạt động của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam với nâng cao hiệu quả khu vực kinh tế tập thể, HTX; thực hiện có hiệu quả Chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế tập thể, HTX ".
2. Căn cứ thực tiễn
Trong quá trình thực hiện, Điều lệ hiện hành (cũ) đã bộc lộ một số bất cập:
(1) Nhiều quy định của Điều lệ chưa thể chế hoá đầy đủ chủ trương tại Nghị quyết Trung ương 5 Khoá IX "Củng cố hệ thống tổ chức Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, làm rõ chức năng nhiệm vụ, quyền hạn và tăng cường vai trò trách nhiệm của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam trong phát triển kinh tế tập thể, HTX"; chưa phù hợp với quy định tại Điều 35 của Nghị định số 45/2010/NĐ-CP ngày 21/4/2010 của Chính phủ về tổ chức hoạt động và điều lệ hội;
(2) Vị trí, địa vị chính trị và pháp lý của hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam chưa được xác định phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, nội dung hoạt động và vai trò nòng cốt phát triển kinh tế tập thể, HTX;
(3) Hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam có cùng chức năng, nhiệm vụ nhưng Liên minh Hợp tác xã Việt Nam và Liên minh Hợp tác xã cấp tỉnh chưa thống nhất về tổ chức bộ máy, cơ chế quản lý cán bộ, nhiệm kỳ và nghị quyết đại hội, nội dung điều lệ, cho nên gây khó khăn rất lớn trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao;
(4) Phần lớn Liên minh Hợp tác xã cấp tỉnh có tổ chức bộ máy, biên chế và kinh phí chưa ổn định, chưa phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao, phụ thuộc vào chủ trương, quy định sắp xếp bộ máy, tinh giản biên chế của cấp uỷ và chính quyền cấp tỉnh; biên chế ít, kinh phí được cấp ở mức thấp hơn nhiều so với các sở, ngành, đời sống cán bộ công nhân viên khó khăn, nhiều cán bộ không yên tâm công tác;
(5) Điều lệ chưa quy định thành viên là tổ hợp tác (THT) và các tổ chức khác và phân biệt chưa rõ quyền, trách nhiệm của thành viên và thành viên liên kết; chưa quy định cụ thể về chức năng, nhiệm vụ đại diện và bảo vệ lợi ích hợp pháp cho thành viên và thành viên liên kết;
(6) Quy định Đại hội bầu Ủy ban Kiểm tra, khi có biến động về nhân sự rất khó kiện toàn;
(7) Cơ chế phối hợp công tác giữa Đảng đoàn và Thường trực Liên minh Hợp tác xã Việt Nam với tỉnh ủy, thành ủy và ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong triển khai chủ trương, chính sách và pháp luật về phát triển kinh tế tập thể, HTX, công tác nhân sự chủ chốt của Liên minh Hợp tác xã cấp tỉnh chưa được quy định cụ thể;
(8) Liên minh Hợp tác xã Việt Nam có chức năng, nhiệm vụ hỗ trợ và cung cấp các dịch vụ phát triển kinh tế tập thể, HTX và các thành viên, nhưng chưa có quy định cụ thể việc sử dụng các nguồn thu từ hoạt động kinh tế và dịch vụ, tạo cơ chế phát triển các dịch vụ then chốt, tăng cường, khai thác lợi thế liên kết hệ thống, khu vực kinh tế tập thể, HTX rộng lớn.
Nguồn:Cổng Thông tin điện tử VCA