Nhiều chuyên gia, nhà quản lý và đại diện HTX đề xuất các giải pháp để hoàn thiện cơ chế góp đất vào HTX, xây dựng quỹ đất sản xuất tập trung, hỗ trợ tín dụng và ứng dụng công nghệ bản đồ số trong quản lý sử dụng đất. Sự kiện là bước khởi đầu quan trọng trong việc tháo gỡ rào cản pháp lý và tạo nền tảng phát triển bền vững cho nông nghiệp hợp tác vùng trọng điểm lúa của cả nước.

Ngày 22/5/2025, tại tỉnh Hưng Yên, Viện Phát triển Kinh tế Hợp tác (thuộc Liên minh Hợp tác xã Việt Nam) đã tổ chức hội thảo với chủ đề “Thực trạng và giải pháp hỗ trợ hợp tác xã nông nghiệp tập trung đất sản xuất lúa vùng Đồng bằng Sông Hồng”. Hội thảo quy tụ đại diện từ các hợp tác xã nông nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo địa phương và cơ quan quản lý nhằm đánh giá lại thực trạng hoạt động của các hợp tác xã sản xuất lúa, đồng thời đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, gia tăng giá trị và thu nhập cho người nông dân. Sự kiện rất kịp thời và có ý nghĩa chiến lược. Vùng Đồng bằng Sông Hồng là vựa lúa trọng điểm, song mô hình sử dụng đất vẫn còn manh mún, phân tán, ảnh hưởng đến cơ giới hóa, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, và hiệu quả kinh tế của sản xuất nông nghiệp.

Toàn cảnh Hội thảo

Lúa gạo không chỉ là lương thực thiết yếu, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia mà còn là mặt hàng xuất khẩu quan trọng, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người nông dân. Đồng bằng sông Hồng, với điều kiện tự nhiên thuận lợi, từ lâu đã là một trong những vựa lúa lớn thứ 2 của cả nước với hơn 1 triệu ha, chiếm 88% diện tích cây lương thực của vùng và chiếm khoảng 14% diện tích gieo trồng lúa của cả nước, có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và xuất khẩu. Tuy nhiên, sản xuất lúa hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có tình trạng manh mún, nhỏ lẻ của đất đai, gây khó khăn cho việc áp dụng cơ giới hóa, giảm chi phí sản xuất và nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm.  

Phát biểu khai mạc, đại diện lãnh đạo Viện Phát triển Kinh tế Hợp tác nhấn mạnh vai trò then chốt của các hợp tác xã trong việc tổ chức lại sản xuất nông nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh diện tích đất canh tác ngày càng bị thu hẹp, quy mô sản xuất manh mún vẫn còn phổ biến. Diện tích đất nông nghiệp bị chia nhỏ qua nhiều đời chuyển nhượng, thừa kế. Việc tích tụ, tập trung đất còn gặp rào cản về pháp lý, tâm lý người dân và cơ chế đền bù. HTX nông nghiệp hiện nay thiếu cơ chế bền vững trong việc thuê, mượn đất của thành viên; chưa hình thành được quỹ đất ổn định. Chưa có khung chính sách đồng bộ hỗ trợ HTX tiếp cận, tích tụ, sử dụng đất một cách dài hạn.

Tại hội thảo, các tham luận đã chỉ ra nhiều khó khăn mà hợp tác xã đang đối mặt như: thiếu nguồn vốn đầu tư, khó tiếp cận thị trường tiêu thụ, thiếu nguồn nhân lực có trình độ quản lý, cũng như vướng mắc trong cơ chế tích tụ, tập trung ruộng đất. Nhiều ý kiến đề xuất cần có chính sách mạnh mẽ hơn từ trung ương và địa phương để hỗ trợ hợp tác xã, như: Tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho việc dồn điền đổi thửa và thuê đất dài hạn; tăng cường hỗ trợ tín dụng, đào tạo cán bộ hợp tác xã; khuyến khích hợp tác xã liên kết với doanh nghiệp trong chuỗi giá trị nông sản. Tập trung chỉ đạo xây dựng Đề án phát triển vùng sản xuất tập trung gắn với tích tụ đất đai đến năm 2030, định hướng ưu tiên HTX làm nòng cốt. Các tỉnh, thành phố cần xây dựng Quỹ đất nông nghiệp công ích để cho HTX thuê lại làm vùng lõi sản xuất. Sớm xây dựng bản đồ số hóa thửa đất sản xuất, ưu tiên mỗi tỉnh, thành phố 50 xã trọng điểm để làm trước trong giai đoạn 2025–2026. 

          Đồng chí Trần Minh Đức, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Hải Dương chia sẻ tại Hội thảo

Hội thảo cũng là dịp để các hợp tác xã chia sẻ mô hình sản xuất hiệu quả, từ đó lan tỏa các bài học thực tiễn, góp phần thúc đẩy sản xuất lúa theo hướng hiện đại, bền vững tại vùng trọng điểm lúa của cả nước. Theo Ban tổ chức, các kiến nghị, đề xuất tại hội thảo sẽ được tổng hợp và gửi tới các cơ quan chức năng để phục vụ công tác hoạch định chính sách trong thời gian tới. Nếu các kiến nghị trong hội thảo được cụ thể hóa sớm bằng chính sách pháp luật và cơ chế hỗ trợ thiết thực, thì vai trò của HTX nông nghiệp trong quản lý, tích tụ và sử dụng đất sẽ ngày càng được khẳng định vững chắc–là nền tảng cho một nền nông nghiệp hiệu quả, hiện đại và bền vững ở Đồng bằng Sông Hồng.

Hội thảo lần này cho thấy sự quan tâm đúng mức của các cấp quản lý và giới chuyên gia đối với bài toán căn cơ làm sao để đất sản xuất lúa, nguồn lực tối quan trọng được sử dụng hiệu quả trong bối cảnh biến đổi khí hậu, giá vật tư đầu vào tăng và đô thị hóa nhanh. Bởi vì, tích tụ, tập trung đất nông nghiệp là một quá trình tất yếu để phát triển sản xuất lúa quy mô lớn, nâng cao hiệu quả kinh tế và sức cạnh tranh của sản phẩm. Các tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng Sông Hồng đều có tiềm năng lớn, song để thực hiện thành công quá trình này, cần có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của các HTX, doanh nghiệp và nông dân, cũng như sự hỗ trợ của các nhà khoa học và các tổ chức tín dụng. Với những giải pháp đồng bộ và hiệu quả, chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng một nền sản xuất lúa hiện đại, bền vững, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của vùng Đồng bằng Sông Hồng và cả nước./.                                            

                                                      Trần Minh Đức, Phó chủ tịch Liên minh HTX tỉnh